ترکیبات استروژنی اصلی موجود در رازیانه مانند دیآنتول و فتوآنتول با تحریک ترشح هورمون پرولاکتین، باعث افزایش شیرواری و تعادل هورمونی میشود. رازیانه دارای مقادیر بالای ویتامین C است، بنابراین بهعنوان یک آنتیاکسیدان قوی مطرح بوده و همچنین در تشکیل سلولهای جدید در بافت پستان موثر است. سیاهدانه نیز دارای اثرات اکسیتوسیک بوده و باعث افزایش ترشحات شیر میشود. همچنین این گیاه دارای خواص ضدباکتریایی و ضدکرم است. مطالعات نشان داده است که عصاره آبی گیاه رازیانه بر میزان ترشح پرولاکتین در موش ماده موثر است (سیاهی، 1388). بررسیها روی 46 مادر شیرده و مصرف کپسولهای حاوی 500 میلیگرم پودر رازیانه نشان داد، میزان پرولاکتین سرم خون، قبل و بعد از مداخله دارویی تفاوت معنیداری دارد (هنرور، 1392). در مطالعات زیادی استفاده از مخلوط گیاهان رازیانه، سیاهدانه و زیره باعث افزایش تولید شیر شده است (خولیف، 2006؛ ابوالنور،2007؛ کامپانیل، 2008 و عطاری، 2019). همچنین چربی، پروتئین و لاکتوز موجود در شیر بهدلیل افزایش میزان تولید شیر، افزایش معنیداری را نشان دادهاند(عطاری، 2019). بهبود تولید شیر ممکن است بهدلیل اثر بر سلامت دام و نیز اثر بر استات و سوکسینات در میکروفلور شکمبه باشد که در نتیجه بهبود راندمان تغذیهای و تولید شیر را در بردارد (ابوالنور،2005). افزایش سنتز چربی ممکن است بهدلیل افزایش تولید استات و یا نسبت تولید استات به پروپیونات در شکمبه باشد (بنچارد، 2007؛ آقروال،2009). در مطالعهای اثر رازیانه بر تولید شیر، میزان هورمون رشد و پرولاکتین خون گوسفند سنجابی ارزیابی شد. در این بررسی مشاهده شد که میزان تولید شیر در گروه آزمایشی بیشتر از شاهد بوده است و دلیل احتمالی آن افزایش هورمون پرولاکتین عنوان شد(کاشانی، 1391). ملکولهای فیتواستروژن احتمالا دارای فعالیت شبه استروژنی هستند بنابراین، این ملکولها میتوانند بیان گیرنده پرولاکتین را تحریک کرده و فعالیت تولید کازئین و سنتز لاکتوز را در سلولهای اپیتلیالی پستان تنظیم کند (برولینی، 1989). در مطالعهای با عنوان بررسی اثر رازیانه و سیاهدانه بر میزان تولید گاوهای شیری که در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم انجام و مشخص شد در گروه مصرف کنندهگیاهان دارویی میانگین تولید شیر بهازای هر راس گاو در روز در دوره قبل از مصرف گیاهان دارویی 05/21 لیتر بود و در دوره مصرف گیاهان دارویی به 7/26 لیتر و در دوره پس از مصرف گیاهان دارویی به 27/30 لیتر در روز افزایش یافت. این در حالی بود که در گروه شاهد این مقادیر طی دورههای یاد شده 04/21، 43/23 لیتر و 24/26 لیتر بهدست آمد. میزان افزایش شیر طی دوره مصرف در گروه دارو نسبت به گروه شاهد 4/15 درصد (P. Value<0/001) و در دوره پس از مصرف 9/16 درصد بود که افزایش معنیداری را از لحاظ آماری نشان داد (P. Value<0/002).
